Acessibilidade / Reportar erro

Arte e ciência no Brasil holandês Theatri Rerum Naturalium Brasiliae: um estudo dos desenhos

Arte e ciência no Brasil holandês Theatri Rerum Naturalium Brasiliae: um estudo dos desenhos* * Tese de Mestrado em História da Arte, apresentada junto à Vrije Universiteit de Amsterdam, em abril de 1981

Petronella J. Albertin

Rua B, n.º 11 (Parque dos Príncipes), 05387, São Paulo, SP

Texto completo disponível apenas em PDF.

Full text available only in PDF format.

BIBLIOGRAFIA

Andrade-Lima, D., 1977. Marcgrave's Brazilian herbarium collected 1638-44. Bot. Tidsskr. 71:121-160.

Artelt, W., 1940. Christian Mentzel, Leibarzt der Grossen Kurfürsten, Botaniker und Sinologe. Illte Mon. Gesch. Med., Leipzig, Vol. 1.

Artelt, W., 1962. The "Theatrum rerum naturalium Brasiliae" of 1660 of the former Preussische Staatsbibliothek. Proc. 10th. int. Congr. Hist. Sci., Ithaca:925-926.

Artelt, W., 1976. Christian Mentzel und der Hof des Grossen Kurfürsten als Mittelpunkt weltweiter Forschung. Med.-hist. J. 2 (1-2):1-7.

Barlaeus, C., 1647. Rerum per Octennium in Brasilia gestarum historia. Amsterdam. (Trad.: G. Barléu, História dos fatos recentemente praticados durante oito anos no Brasil; prefácio e notas de M. G. Ferri, USP, São Paulo, 1974).

Bénézit, E., 1960. Dictionnaire des Peintres, Sculpteurs, Dessinateurs et Graveurs. Paris.

Benisovich, M., 1943. The history of the Tenture des Indes. Burlington Mag. 1943 (Sept):216-225.

Beschorner, H., 1904. Die Hoflössnitz bei Dresden. Dresden. Geschichtsblätter 13 (1):209-226.

Bie, C. de, 1971. Het Gulden Cabinet van de edel vrij schilderkonst. Intr. G. Lemmens. Soest. (Reedição da edição de Antuérpia de 1661).

Bloch, M. E., 1787. Naturgeschichte der ausländischen Fische, Vol. 3:x+146 pp. Berlin.

Bodkin, T., 1944. Les Nouvelles Tentures des Indes. Burlington Mag. 1944 (Mar):65-66.

Boeck, W., 1938. Oranienburg. Geschichte eines preussischen Konigschlosses. Fortschr. dt. Kunstgesch. 30. Berlin.

Börsch?Supan, E., 1967. Garten-, Landschaft- und Paradiesmotive im Innenraum. Berlim.

Boeseman, M., 1970. The vicissitudes and dispersal of Albertus Seba's zoological specimens. Zool. Mededel. 44 (13):177-206.

Boogaart, E. van den, et al., eds., 1979. Johan Mauritis van Nassau-Siegen, 1604-1679. A humanist prince in Europe and Brazil. Essays on the occasion of the tercentenary of his death. Haia.

Boxer, C. R., 1957. The Dutch in Brazil, 1624-1654. Oxford.

Calado, Frei M., 1648. O Valeroso Lucideno e triumpho da liberdade. Primeira Parte. Paulo Craesbeeck, Lisboa.

Cat. Exp., 1953. Maurits de Braziliaan. Koniklijk Kabinet van Schilderijen, Mauritshuis, Haia.

Cat. Exp., 1968. Os pintores de Maurício de Nassau. Museu de Arte Moderna, Rio de Janeiro.

Cat. Exp., 1976. The European vision of America. Cleveland Museum of Art.

Cat. Exp., 1979. Soweit der Erdkreis reicht: Johan Moritz von Nassau-Siegen, 1604-1679. Stätisches Museum Haus Koekkoek, Kleve.

Cat. Exp., 1979-1980. Zo wijd de wereld strekt (...) naar aanleiding van de 3O0ste sterfdag van Johan Maurits van Nassau-Siegen op 20 december 1979. Mauritshuis, Haia.

Churchill, W. A., 1935. Watermarks in paper in Holland, England, France, etc., in the XVII and XVIII centuries and their interconnection. Amsterdam.

Combe, J., 1931. Un douanier Rousseau au XVII siècle. Frans Post (1621-1680). L' Amour de l' Art 13:481-489.

Dapper, O., 1670. Umbstäandliche und eigentliche Beschreibung von Africa. Amsterdam.

Darmstaedter, L., 1928. Georg Marcgrave und Wilhelm Piso, die ersten Erforscher Brasiliens. Velhagen Klasings Monatsheft, Berlin, 42.

Driesen, L., 1849. Das Leben des Fürsten Johann Moritz von Nassau-Siegen. Berlin.

Ehrenreich, P., 1894. Über einige ältere Bildnisse südamerikanischer Indianer. Globus, Illte Z. Länder- un. VölkerKde 66 (6):81-90.

Falcão, E. de C., ed., 1964. Zacharias Wagener, Zoobiblion, livro dos animais do Brasil. (Brasiliensia Documenta 4). São Paulo.

Fenaille, M., 1903-1904. Etat général des tapisseries de la Manufacture des Gobelins depuis ses origines jusqu'à nos jours, 1600-1900. Vols. 2, 4. Paris.

Galland, G., 1893. Der grosse Kurfürst und Moritz von Nassau der Brasilianer. Frankfurt.

Gelder, H. E. van, 1960. Twee brasiliaanse schildpadden door Albert Eckhout. Oud Holland 75:5-30.

Gelder, J. G. van, 1948-1949. De Schilders van de Oranjenzaal. Ned. kunsthist. Jaarboek 1948-1949:119-148.

Gerson, H., 1942. Ausbrietung und Nachwirèung der niederläandischen Malerei des 17. Jahrhunderts. Haarlem.

Glaser, O., 1938. Prinz Johann Moritz von Nassau-Siegen und die niederländischen Kolonien in Brasilien. Berlin.

Goeree, W., 1670. Inleydinge tot de algemeene teyckenkonst. Middelburgh (1.ª ed., Middelburgh, 1668).

Goeree, W., 1705. Inleyding tot de algemeene teyckenkost ... verbeterd. Amsterdam (4.ª ed. ).

Guerra, F., 1979. Medicine in Dutch Brazil, pp. 472-493, in Boogaart, E. van den, et al., eds., Johan Maurits van Nassau-Siegen, 1604-1679. Haia.

Guiffrey, J., 1886. Inventaire général des meubles de la Couronne sous Louis XIV. Vol. 2. Paris.

Guimarães, A., 1957. Na Holanda com Frans Post. Revta Inst. hist. geogr. bras. 235:68-71, 103-108, 121-132.

Houbraken, A., 1976. De groote Schouburg der Nederlandtsche kontstschilder en schilderessen. Amsterdam. (Reedição da edição de Haia de 1753).

Jarry, M., 1958. The Tenture des Indes in the Palace of the Grand Master of the Order of Malta. Burlington Mag. 1958:306-311.

Jarry, M., 1959. Les Indes. Séries triumphale de l'exotisme. Conn. Arts 1959 (Mai):62-69.

Jarry, M., 1976. L'exotisme au temps de Louis XIV. Tapisserie des Gobelins et des Beauvais. Med.-hist. J. 50 (1-2):52-71.

Joost, W., 1971. Die Weltreisen des Gothaer Caspar Schmalkalken im 17. Jahrhundert. I. Dìe Reise nach Westindien. Abh. Ber. Mus. Nat. Gotha 1971:1-13.

Joppien, R., 1979. The Dutch vision of Brazil, pp. 297-376, in Boogaart, E. van den, et al., eds., Johan Maurits van Nassau-Siegen, 1604-1679. Haia.

Klessmann, R., 1965. Unbekannte Zeichnnungen von Albert Eckhout. Oud Holland 80:50-55.

Laet, J. de, 1625. Nieuwe Wereldt ofte Beschrijvinghe van West-lndien. Leiden.

Larsen, E., 1961. Neues über Frans Post und Georg Marcgraf. Artis 1961 (Aug):15-20.

Larsen, E., 1962. Frans Post, interprète du Brèsil. Amsterdam-Rio de Janeiro.

Leite, J. R. T., 1967. A pintura no Brasil holandês. Rio de Janeiro.

Lemmens, G. T. M., 1979. Die Schenkung an Ludwig XIV und die Auflösung der brasilianischen Sammlung des Johan Moritz 1652-1979, in Cat. Exp., So weit der Erdkreis reicht: Johan Moritz. von Nassau-Siegen, 1604-1679. Städitsches Museum Haus Koekkoek, Kleve.

Lichtenstein, M. H. K., 1814-1826. Die Werke von Marcgrave und Piso über die Naturgeschichte Brasiliens, erläuter aus den wiedcraufgefundenen Original-Zeichnungen. Abh. è. Akad. Wiss. Berlin 1814-1815:201-222; 1816-1817:155-178; 1820-1821:237-257, 267-288; 1826:49-66.

Linnaeus, C., 1758. Systema Naturae per regna tria naturae. Ed. X, 1:230-338. Stockholm.

Lück, A., 1947. Der Statthalter. Roman um Johann Moritz, Fürst von Nassau-Siegen, den Kolonisator von holländisch-Brasllien. Kreutzal.

Lugt, F., 1965. Les marques de collections de dessins et d'estampes (8.º supl.). Amsterdam.

Lunsingh Scheurleer, T., 1979. The Mauritshuis as "Domus Cosmographica", pp. 142-189, in Boogaart, E. van den, et al., eds., Johan Maurits van Nassau-Siegen, 1604-1679. Haia.

Marcgraf, G. & W. Piso, 1648. Historia naturalis Brasilien. Leiden. (Em duas partes; W. Piso: De Medicina Brasiliense Libri Quatuor; e G. Marcgraf: Historia rerum naturalium Brasiliae Libri Octo).

Martius, C. F. P., 1853. Versuch eines Commentars über die Pflanzen in den Werken von Marcgraf und Piso über Brasilien. Abh. bayer. Akad. Wiss. 7:181-238.

Mededelingen van den dienst voor Kunst en Wetenschappen der Gemeente's - Gravenhage. Deel II, aflevering VIII. Haia, dez. 1931.

Meijer, T. J., 1972. De omstreden nalatenschap van een avontuurlijk geleerde. Leids Jaarboek 1972:63-76.

Mello, J. A. G. de, 1947. Tempo dos Flamengos. Influência da ocupação holandesa na vida e cultura do norte do Brasil. Rio de Janeiro.

Mello, J. A. G. de & J. M. dos S. Simões, 1959. Azulejos holandeses no Convento de Santo Antônio de Recife. Recife.

Moreira, J., 1926. Ensaio sobre Marcgrave e Piso. Revta Mus. paulista 14:651-673.

Mulder-Erkelens, A. M. L. E., 1980. Indianen op barokke wandtapijten. Bijvoorbeeld 1:2-5.

Naber, S. P. L. H., 1923. Caspar Barlaeus. Nederlandsch Brazilie onder het bewind van Johan Maurits, Grave van Nassau 1637-1644. Haia.

Nieuhof, J., 1682. Gedenkwaardige Zee- en Lant- Reize door de voornaemste landschappen van West- en Oost-lndien. H. Nieuhof, Amsterdam (2 partes).

Nijstad, S., 1980. Johan Maurits, Albert Eckhout en de gezant van Sonho. Tableau 1979/80:80-85.

Panhuys, L. C. van, 1924. Recherches sur les tableaux du Brésil, offerts par le Prince Jean Maurice de Nassau au Roi Louis XIV. Congr. int. Américanistes, Göteborg (XXI Sess., 2e. part.):435-441.

Piso, W., 1658. De lndiae utriusque re naturali et medica Libri quatuordecim. Amsterdam.

Richter, P. E., 1888. Zacharias Wagener, Tierbuch. Festschr. Jubelfeier 25 jähr. Best. Ver. ErdKde Dresden.

Rodrigues, J. H., 1949. Historiografia e bibliografia do Domínio Holandês no Brasil. Rio de Janeiro.

Rodrigues, J. H., 1951. Memorável viagem marítima e terrestre ao Brasil (trad. de J. Nieuhof, 1682). Rio de Janeiro.

Schaeffer, E., 1931. Quadros brasileiros de Eckhout, Nassau e seus pintores. Revta. Inst. arch. geogr. Pernambuco 31.

Schaeffer, E., 1959. Albert van den Eckhout, documentarista da Missão Nassau. Revta Habitat 52:22-28.

Schaeffer, E., 1964. Zacharias Wagener (1614-1668): O homem e sua obra, pp. 17-27, in Falcão, E. de C., ed., Zoobiblion, livro dos animais do Brasil. (Brasiliensia Documenta 4). São Paulo.

Schaeffer, E., 1965. Albert Eckhout e a pintura colonial brasileira. Dédalo, Revta Arte Arqueol. Univ. S Paulo 1 (1):47-74.

Schaeffer, E., 1965. Um documento cultural perdido: O Theatrum Rerum Naturalium Brasiliae de Eckhout. Revta Humboldt, Hamburg 11.

Schaeffer, E., 1968. Um pintor holandês no Brasil (1637-1644). Anais Mus. hist. Nac., Rio de J. 20:16-84.

Schaeffer, E., 1970. Birds of Brazil - Albert Eckhout. Rio de Janeiro.

Schaeffer, E., M. Boeseman & P. J. P. Whitehead, 1975. Seventeenth century drawings of Brazilian animals, now in the Archives of the Academy of Sciences in Leningrad. (MS inédito, cópia no Museu de História Natural de Leiden).

Schmidt, W., 1961. Die Verlagerung der Bestände in zweiten Welstkrieg und ihre Rückführung, pp. 77-86, in Kunze, H., W. Dube & G. Fröschner, eds., Deutsche Staatsbibliothek 1661-1961. I. Geschichte und Gebenwart. VEB Verlag für Buch- und Bibliothekwesen, Leipzig.

Schneider, A., 19938. Die Vogelbilder zur Historia Naturalis Brasiliae des Georg Marcgrave. J. Ornithol., Leipzig 86(1):74-106.

Schneider, J. G., 1786. Nachricht von der Original-Zeichnungen von Marcgrafs brasilianischer Zoologie. Leipzig. Mag. Naturgesch. Oekon. 1786:270-278.

Simões, J. M. dos S. Vide Mello, J. A. G. de.

Smith, C, 1975. Tracking down original scores missing in the war. Smithsonian, Wash., D.C. 6 (9):86-93.

Smith, R. C, Jr., 1938. The Brazilian landscapes of Frans Post. Art Qt. 1:239-262.

Soloviev, M. M., 1966. Materiais da expedição de Maurício de Nassau ao Brasil (1636-1643) existentes no Instituto de Zoologia da Academia de Ciências da URSS. Revta Hist., S Paulo 1966:216-223.

Sousa-Leão, J. de, 1942. Frans Post in Brazil. Burlington Mag. 80:59-61.

Scusa-Leão, J. de, 1944. Os célebres Gobelin Tenture des Indes. Anuário Mus. imp., Petrópolis 5:69-86.

Sousa-Leão, J. de, 1945. Theatrum Rerum Naturalium Brasiliae. Revta S.P.H.A.N. 9:135-158.

Sousa-Leão, J. de, 1948. Frans Post. Rio de Janeiro.

Sousa-Leão, J. de, 1955. Ainda sobre a Tenture des Indes. Anuário Mus. imp., Petrópolis 16:31-34.

Sousa-Leão, J. de, 1956. Os primeiros pintores do Brasil. Revta Inst. hist. geogr. bras. 230:442-447.

Sousa-Leão, J. de, 1958. Post e Eckhout. L'Oeil 43/44:49-52, 84.

Sousa-Leão, J. de, 1961. De nouveau sur les tableaux du Brésil offerts à Louis XIV. Gaz. Beaux-Arts 103 (57):95-104.

Sousa-Leão, J. de, 1966. A "Mauritishuis" ao tempo de Nassau. Mon. Inst. Cienc. Homem, Recife 2.

Sousa-Leão, J. de, 1969. As tapeçarias das Índias. Anais Mus. hist. nac., Rio de J. 21:106-116.

Souto Maior, P., 1919. A arte hollandeza no Brasil. Revta Inst. hist. geogr. bras. 83:106-133.

Swillens, P. T. A., 1977. Encyclopedie van de Schilderkunst en aanverwante Kunsten. Utrecht & Antwerpen.

Terwen, J. J., 1979. The buildings of Johan Maurits, in Boogaart, E. van den, et al., eds., Johan Maurits van Nassau-Siegen, 1604-1679. Haia.

Thieme, U. & F. Becker, 1907-1947. Allgemeine Lexikon der Bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart. Leipzig.

Thomsen, T., 1938. Albert Eckhout, ein niederläandischer Maler und sein Gönner Johann Moritz der Brasilianer: ein Kulturbild aus dem 17. Jahrhunderts, Copenhagen.

Verdier, J., 1977. L'Amérique vue par l'Europe à travers la tapisserie française: Tenture des Indes et Tenture des Nouvelles Indes. Paris. (Tese inédita no Institut d'Études Ibériques et Latino-américaines, Paris).

Wätjen, H., 1921. Das holläandische Kolonialreich in Brasilien. Haia.

Wagener, Z., 1964. Zoobiblion, livro dos animais do Brasil. (Brasiliensia Documenta 4). São Paulo.

Wagener, H., 1938. Die wichstigen Naturwissenschaftlichen Bilderhandschriften nach 1500 in der Preussischen Staatsbibliothek. ZentBlatt Bibliothekwesen 55 (3):109-120.

Wagener, H., 1942. Libri Picturati neuer Katalog (Ms inédito, cópia na Deutsche Staatsbibliothek, Berlim Oriental; no departamento de manuscritos da Preussischer Kulturbesitz, Berlim Ocidental).

Whitehead, P. J. P., 1973. The Clupeoid fishes of the Guianas. Bull. Br. Mus. (Nat. Hist.), Zool., Suppl. 5:187-219.

Whitehead, P. J. P., 1976. The original drawings for the "Historia Naturalis Brasiliae" of Piso and Marcgrave (1648). J. Soc. Biblphy nat. Hist. 7 (4):409-422.

Whitehead, P. J. P., 1976. The lost Berlin Manuscripts. J. Am. Music Libr. Ass. 33 (1):7-15.

Whitehead, P. J. P., 1978. History in the service of Taxonomy: Cultural environment of fishes. Environm. Biol. Fishes 3 (2):153-161.

Whitehead, P. J. P., 1979. The biography of Georg Marcgraf (1610-1643/44) by his brother Christian, traslated by James Petiver. J. Soc. Biblphy nat. Hist. 9 (9):301-314.

Whitehead, P. J. P., 1979. G. Marcgrave and Brazilian Zoology, in Boogaart, E. van den, et al., eds., Johan Maurits van Nassau-Siegen 1604-1679. Haia.

Ysselstein, G. T. van, 1935. Noordnederlandse tapijten en hun ontwerpers: bijdrage tot de geschiedenis der Nederlandse Kunstnijverheid. Diss. Leiden.

Ysselstein, G. T. van, 1936. Geschiedenis der tapijtenverijen in Noordelijke Nederlanden. 2 vols. Leiden.

  • Andrade-Lima, D., 1977. Marcgrave's Brazilian herbarium collected 1638-44. Bot. Tidsskr. 71:121-160.
  • Artelt, W., 1940. Christian Mentzel, Leibarzt der Grossen Kurfürsten, Botaniker und Sinologe. Illte Mon. Gesch. Med., Leipzig, Vol. 1.
  • Artelt, W., 1962. The "Theatrum rerum naturalium Brasiliae" of 1660 of the former Preussische Staatsbibliothek. Proc. 10th. int. Congr. Hist. Sci., Ithaca:925-926.
  • Artelt, W., 1976. Christian Mentzel und der Hof des Grossen Kurfürsten als Mittelpunkt weltweiter Forschung. Med.-hist. J. 2 (1-2):1-7.
  • Barlaeus, C., 1647. Rerum per Octennium in Brasilia gestarum historia. Amsterdam. (Trad.: G. Barléu, História dos fatos recentemente praticados durante oito anos no Brasil; prefácio e notas de M. G. Ferri, USP, São Paulo, 1974).
  • Bénézit, E., 1960. Dictionnaire des Peintres, Sculpteurs, Dessinateurs et Graveurs. Paris.
  • Benisovich, M., 1943. The history of the Tenture des Indes. Burlington Mag. 1943 (Sept):216-225.
  • Beschorner, H., 1904. Die Hoflössnitz bei Dresden. Dresden. Geschichtsblätter 13 (1):209-226.
  • Bie, C. de, 1971. Het Gulden Cabinet van de edel vrij schilderkonst. Intr. G. Lemmens. Soest. (Reedição da edição de Antuérpia de 1661).
  • Bloch, M. E., 1787. Naturgeschichte der ausländischen Fische, Vol. 3:x+146 pp. Berlin.
  • Bodkin, T., 1944. Les Nouvelles Tentures des Indes. Burlington Mag. 1944 (Mar):65-66.
  • Boeck, W., 1938. Oranienburg. Geschichte eines preussischen Konigschlosses. Fortschr. dt. Kunstgesch. 30. Berlin.
  • Börsch?Supan, E., 1967. Garten-, Landschaft- und Paradiesmotive im Innenraum. Berlim.
  • Boeseman, M., 1970. The vicissitudes and dispersal of Albertus Seba's zoological specimens. Zool. Mededel. 44 (13):177-206.
  • Boogaart, E. van den, et al., eds., 1979. Johan Mauritis van Nassau-Siegen, 1604-1679. A humanist prince in Europe and Brazil. Essays on the occasion of the tercentenary of his death. Haia.
  • Boxer, C. R., 1957. The Dutch in Brazil, 1624-1654. Oxford.
  • Calado, Frei M., 1648. O Valeroso Lucideno e triumpho da liberdade. Primeira Parte. Paulo Craesbeeck, Lisboa.
  • Cat. Exp., 1953. Maurits de Braziliaan. Koniklijk Kabinet van Schilderijen, Mauritshuis, Haia.
  • Cat. Exp., 1968. Os pintores de Maurício de Nassau. Museu de Arte Moderna, Rio de Janeiro.
  • Cat. Exp., 1976. The European vision of America. Cleveland Museum of Art.
  • Cat. Exp., 1979. Soweit der Erdkreis reicht: Johan Moritz von Nassau-Siegen, 1604-1679. Stätisches Museum Haus Koekkoek, Kleve.
  • Cat. Exp., 1979-1980. Zo wijd de wereld strekt (...) naar aanleiding van de 3O0ste sterfdag van Johan Maurits van Nassau-Siegen op 20 december 1979. Mauritshuis, Haia.
  • Churchill, W. A., 1935. Watermarks in paper in Holland, England, France, etc., in the XVII and XVIII centuries and their interconnection. Amsterdam.
  • Combe, J., 1931. Un douanier Rousseau au XVII siècle. Frans Post (1621-1680). L' Amour de l' Art 13:481-489.
  • Dapper, O., 1670. Umbstäandliche und eigentliche Beschreibung von Africa. Amsterdam.
  • Darmstaedter, L., 1928. Georg Marcgrave und Wilhelm Piso, die ersten Erforscher Brasiliens. Velhagen Klasings Monatsheft, Berlin, 42.
  • Driesen, L., 1849. Das Leben des Fürsten Johann Moritz von Nassau-Siegen. Berlin.
  • Ehrenreich, P., 1894. Über einige ältere Bildnisse südamerikanischer Indianer. Globus, Illte Z. Länder- un. VölkerKde 66 (6):81-90.
  • Falcão, E. de C., ed., 1964. Zacharias Wagener, Zoobiblion, livro dos animais do Brasil. (Brasiliensia Documenta 4). São Paulo.
  • Fenaille, M., 1903-1904. Etat général des tapisseries de la Manufacture des Gobelins depuis ses origines jusqu'à nos jours, 1600-1900. Vols. 2, 4. Paris.
  • Galland, G., 1893. Der grosse Kurfürst und Moritz von Nassau der Brasilianer. Frankfurt.
  • Gelder, H. E. van, 1960. Twee brasiliaanse schildpadden door Albert Eckhout. Oud Holland 75:5-30.
  • Gelder, J. G. van, 1948-1949. De Schilders van de Oranjenzaal. Ned. kunsthist. Jaarboek 1948-1949:119-148.
  • Gerson, H., 1942. Ausbrietung und Nachwirèung der niederläandischen Malerei des 17. Jahrhunderts. Haarlem.
  • Glaser, O., 1938. Prinz Johann Moritz von Nassau-Siegen und die niederländischen Kolonien in Brasilien. Berlin.
  • Goeree, W., 1670. Inleydinge tot de algemeene teyckenkonst. Middelburgh (1.ª ed., Middelburgh, 1668).
  • Goeree, W., 1705. Inleyding tot de algemeene teyckenkost ... verbeterd. Amsterdam (4.ª ed.
  • Guerra, F., 1979. Medicine in Dutch Brazil, pp. 472-493, in Boogaart, E. van den, et al., eds., Johan Maurits van Nassau-Siegen, 1604-1679. Haia.
  • Guiffrey, J., 1886. Inventaire général des meubles de la Couronne sous Louis XIV. Vol. 2. Paris.
  • Guimarães, A., 1957. Na Holanda com Frans Post. Revta Inst. hist. geogr. bras. 235:68-71, 103-108, 121-132.
  • Houbraken, A., 1976. De groote Schouburg der Nederlandtsche kontstschilder en schilderessen. Amsterdam. (Reedição da edição de Haia de 1753).
  • Jarry, M., 1958. The Tenture des Indes in the Palace of the Grand Master of the Order of Malta. Burlington Mag. 1958:306-311.
  • Jarry, M., 1959. Les Indes. Séries triumphale de l'exotisme. Conn. Arts 1959 (Mai):62-69.
  • Jarry, M., 1976. L'exotisme au temps de Louis XIV. Tapisserie des Gobelins et des Beauvais. Med.-hist. J. 50 (1-2):52-71.
  • Joost, W., 1971. Die Weltreisen des Gothaer Caspar Schmalkalken im 17. Jahrhundert. I. Dìe Reise nach Westindien. Abh. Ber. Mus. Nat. Gotha 1971:1-13.
  • Joppien, R., 1979. The Dutch vision of Brazil, pp. 297-376, in Boogaart, E. van den, et al., eds., Johan Maurits van Nassau-Siegen, 1604-1679. Haia.
  • Klessmann, R., 1965. Unbekannte Zeichnnungen von Albert Eckhout. Oud Holland 80:50-55.
  • Laet, J. de, 1625. Nieuwe Wereldt ofte Beschrijvinghe van West-lndien. Leiden.
  • Larsen, E., 1961. Neues über Frans Post und Georg Marcgraf. Artis 1961 (Aug):15-20.
  • Larsen, E., 1962. Frans Post, interprète du Brèsil. Amsterdam-Rio de Janeiro.
  • Leite, J. R. T., 1967. A pintura no Brasil holandês. Rio de Janeiro.
  • Lemmens, G. T. M., 1979. Die Schenkung an Ludwig XIV und die Auflösung der brasilianischen Sammlung des Johan Moritz 1652-1979, in Cat. Exp., So weit der Erdkreis reicht: Johan Moritz. von Nassau-Siegen, 1604-1679. Städitsches Museum Haus Koekkoek, Kleve.
  • Lichtenstein, M. H. K., 1814-1826. Die Werke von Marcgrave und Piso über die Naturgeschichte Brasiliens, erläuter aus den wiedcraufgefundenen Original-Zeichnungen. Abh. è. Akad. Wiss. Berlin 1814-1815:201-222; 1816-1817:155-178; 1820-1821:237-257, 267-288; 1826:49-66.
  • Linnaeus, C., 1758. Systema Naturae per regna tria naturae. Ed. X, 1:230-338. Stockholm.
  • Lück, A., 1947. Der Statthalter. Roman um Johann Moritz, Fürst von Nassau-Siegen, den Kolonisator von holländisch-Brasllien. Kreutzal.
  • Lugt, F., 1965. Les marques de collections de dessins et d'estampes (8.º supl.). Amsterdam.
  • Lunsingh Scheurleer, T., 1979. The Mauritshuis as "Domus Cosmographica", pp. 142-189, in Boogaart, E. van den, et al., eds., Johan Maurits van Nassau-Siegen, 1604-1679. Haia.
  • Marcgraf, G. & W. Piso, 1648. Historia naturalis Brasilien. Leiden. (Em duas partes; W. Piso: De Medicina Brasiliense Libri Quatuor; e G. Marcgraf: Historia rerum naturalium Brasiliae Libri Octo).
  • Martius, C. F. P., 1853. Versuch eines Commentars über die Pflanzen in den Werken von Marcgraf und Piso über Brasilien. Abh. bayer. Akad. Wiss. 7:181-238.
  • Mededelingen van den dienst voor Kunst en Wetenschappen der Gemeente's - Gravenhage. Deel II, aflevering VIII. Haia, dez. 1931.
  • Meijer, T. J., 1972. De omstreden nalatenschap van een avontuurlijk geleerde. Leids Jaarboek 1972:63-76.
  • Mello, J. A. G. de, 1947. Tempo dos Flamengos. Influência da ocupação holandesa na vida e cultura do norte do Brasil. Rio de Janeiro.
  • Mello, J. A. G. de & J. M. dos S. Simões, 1959. Azulejos holandeses no Convento de Santo Antônio de Recife. Recife.
  • Moreira, J., 1926. Ensaio sobre Marcgrave e Piso. Revta Mus. paulista 14:651-673.
  • Mulder-Erkelens, A. M. L. E., 1980. Indianen op barokke wandtapijten. Bijvoorbeeld 1:2-5.
  • Naber, S. P. L. H., 1923. Caspar Barlaeus. Nederlandsch Brazilie onder het bewind van Johan Maurits, Grave van Nassau 1637-1644. Haia.
  • Nieuhof, J., 1682. Gedenkwaardige Zee- en Lant- Reize door de voornaemste landschappen van West- en Oost-lndien. H. Nieuhof, Amsterdam (2 partes).
  • Nijstad, S., 1980. Johan Maurits, Albert Eckhout en de gezant van Sonho. Tableau 1979/80:80-85.
  • Panhuys, L. C. van, 1924. Recherches sur les tableaux du Brésil, offerts par le Prince Jean Maurice de Nassau au Roi Louis XIV. Congr. int. Américanistes, Göteborg (XXI Sess., 2e. part.):435-441.
  • Piso, W., 1658. De lndiae utriusque re naturali et medica Libri quatuordecim. Amsterdam.
  • Richter, P. E., 1888. Zacharias Wagener, Tierbuch. Festschr. Jubelfeier 25 jähr. Best. Ver. ErdKde Dresden.
  • Rodrigues, J. H., 1949. Historiografia e bibliografia do Domínio Holandês no Brasil. Rio de Janeiro.
  • Rodrigues, J. H., 1951. Memorável viagem marítima e terrestre ao Brasil (trad. de J. Nieuhof, 1682). Rio de Janeiro.
  • Schaeffer, E., 1931. Quadros brasileiros de Eckhout, Nassau e seus pintores. Revta. Inst. arch. geogr. Pernambuco 31.
  • Schaeffer, E., 1959. Albert van den Eckhout, documentarista da Missão Nassau. Revta Habitat 52:22-28.
  • Schaeffer, E., 1964. Zacharias Wagener (1614-1668): O homem e sua obra, pp. 17-27, in Falcão, E. de C., ed., Zoobiblion, livro dos animais do Brasil. (Brasiliensia Documenta 4). São Paulo.
  • Schaeffer, E., 1965. Albert Eckhout e a pintura colonial brasileira. Dédalo, Revta Arte Arqueol. Univ. S Paulo 1 (1):47-74.
  • Schaeffer, E., 1965. Um documento cultural perdido: O Theatrum Rerum Naturalium Brasiliae de Eckhout. Revta Humboldt, Hamburg 11.
  • Schaeffer, E., 1968. Um pintor holandês no Brasil (1637-1644). Anais Mus. hist. Nac., Rio de J. 20:16-84.
  • Schaeffer, E., 1970. Birds of Brazil - Albert Eckhout. Rio de Janeiro.
  • Schaeffer, E., M. Boeseman & P. J. P. Whitehead, 1975. Seventeenth century drawings of Brazilian animals, now in the Archives of the Academy of Sciences in Leningrad. (MS inédito, cópia no Museu de História Natural de Leiden).
  • Schmidt, W., 1961. Die Verlagerung der Bestände in zweiten Welstkrieg und ihre Rückführung, pp. 77-86, in Kunze, H., W. Dube & G. Fröschner, eds., Deutsche Staatsbibliothek 1661-1961. I. Geschichte und Gebenwart. VEB Verlag für Buch- und Bibliothekwesen, Leipzig.
  • Schneider, A., 19938. Die Vogelbilder zur Historia Naturalis Brasiliae des Georg Marcgrave. J. Ornithol., Leipzig 86(1):74-106.
  • Schneider, J. G., 1786. Nachricht von der Original-Zeichnungen von Marcgrafs brasilianischer Zoologie. Leipzig. Mag. Naturgesch. Oekon. 1786:270-278.
  • Simões, J. M. dos S. Vide Mello, J. A. G. de.
  • Smith, C, 1975. Tracking down original scores missing in the war. Smithsonian, Wash., D.C. 6 (9):86-93.
  • Smith, R. C, Jr., 1938. The Brazilian landscapes of Frans Post. Art Qt. 1:239-262.
  • Soloviev, M. M., 1966. Materiais da expedição de Maurício de Nassau ao Brasil (1636-1643) existentes no Instituto de Zoologia da Academia de Ciências da URSS. Revta Hist., S Paulo 1966:216-223.
  • Sousa-Leão, J. de, 1942. Frans Post in Brazil. Burlington Mag. 80:59-61.
  • Scusa-Leão, J. de, 1944. Os célebres Gobelin Tenture des Indes. Anuário Mus. imp., Petrópolis 5:69-86.
  • Sousa-Leão, J. de, 1945. Theatrum Rerum Naturalium Brasiliae. Revta S.P.H.A.N. 9:135-158.
  • Sousa-Leão, J. de, 1948. Frans Post. Rio de Janeiro.
  • Sousa-Leão, J. de, 1955. Ainda sobre a Tenture des Indes. Anuário Mus. imp., Petrópolis 16:31-34.
  • Sousa-Leão, J. de, 1956. Os primeiros pintores do Brasil. Revta Inst. hist. geogr. bras. 230:442-447.
  • Sousa-Leão, J. de, 1958. Post e Eckhout. L'Oeil 43/44:49-52, 84.
  • Sousa-Leão, J. de, 1961. De nouveau sur les tableaux du Brésil offerts à Louis XIV. Gaz. Beaux-Arts 103 (57):95-104.
  • Sousa-Leão, J. de, 1966. A "Mauritishuis" ao tempo de Nassau. Mon. Inst. Cienc. Homem, Recife 2.
  • Sousa-Leão, J. de, 1969. As tapeçarias das Índias. Anais Mus. hist. nac., Rio de J. 21:106-116.
  • Souto Maior, P., 1919. A arte hollandeza no Brasil. Revta Inst. hist. geogr. bras. 83:106-133.
  • Swillens, P. T. A., 1977. Encyclopedie van de Schilderkunst en aanverwante Kunsten. Utrecht & Antwerpen.
  • Terwen, J. J., 1979. The buildings of Johan Maurits, in Boogaart, E. van den, et al., eds., Johan Maurits van Nassau-Siegen, 1604-1679. Haia.
  • Thieme, U. & F. Becker, 1907-1947. Allgemeine Lexikon der Bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart. Leipzig.
  • Thomsen, T., 1938. Albert Eckhout, ein niederläandischer Maler und sein Gönner Johann Moritz der Brasilianer: ein Kulturbild aus dem 17. Jahrhunderts, Copenhagen.
  • Verdier, J., 1977. L'Amérique vue par l'Europe à travers la tapisserie française: Tenture des Indes et Tenture des Nouvelles Indes. Paris. (Tese inédita no Institut d'Études Ibériques et Latino-américaines, Paris).
  • Wätjen, H., 1921. Das holläandische Kolonialreich in Brasilien. Haia.
  • Wagener, Z., 1964. Zoobiblion, livro dos animais do Brasil. (Brasiliensia Documenta 4). São Paulo.
  • Wagener, H., 1938. Die wichstigen Naturwissenschaftlichen Bilderhandschriften nach 1500 in der Preussischen Staatsbibliothek. ZentBlatt Bibliothekwesen 55 (3):109-120.
  • Wagener, H., 1942. Libri Picturati neuer Katalog (Ms inédito, cópia na Deutsche Staatsbibliothek, Berlim Oriental; no departamento de manuscritos da Preussischer Kulturbesitz, Berlim Ocidental).
  • Whitehead, P. J. P., 1973. The Clupeoid fishes of the Guianas. Bull. Br. Mus. (Nat. Hist.), Zool., Suppl. 5:187-219.
  • Whitehead, P. J. P., 1976. The original drawings for the "Historia Naturalis Brasiliae" of Piso and Marcgrave (1648). J. Soc. Biblphy nat. Hist. 7 (4):409-422.
  • Whitehead, P. J. P., 1976. The lost Berlin Manuscripts. J. Am. Music Libr. Ass. 33 (1):7-15.
  • Whitehead, P. J. P., 1978. History in the service of Taxonomy: Cultural environment of fishes. Environm. Biol. Fishes 3 (2):153-161.
  • Whitehead, P. J. P., 1979. The biography of Georg Marcgraf (1610-1643/44) by his brother Christian, traslated by James Petiver. J. Soc. Biblphy nat. Hist. 9 (9):301-314.
  • Whitehead, P. J. P., 1979. G. Marcgrave and Brazilian Zoology, in Boogaart, E. van den, et al., eds., Johan Maurits van Nassau-Siegen 1604-1679. Haia.
  • Ysselstein, G. T. van, 1935. Noordnederlandse tapijten en hun ontwerpers: bijdrage tot de geschiedenis der Nederlandse Kunstnijverheid. Diss. Leiden.
  • Ysselstein, G. T. van, 1936. Geschiedenis der tapijtenverijen in Noordelijke Nederlanden. 2 vols. Leiden.
  • *
    Tese de Mestrado em História da Arte, apresentada junto à Vrije Universiteit de Amsterdam, em abril de 1981
  • Datas de Publicação

    • Publicação nesta coleção
      24 Ago 2009
    • Data do Fascículo
      1986
    Sociedade Brasileira de Zoologia Caixa Postal 19020, 81531-980 Curitiba PR Brasil, Tel./Fax: +55 41 3266-6823, - Curitiba - PR - Brazil
    E-mail: sbz@bio.ufpr.br