Acessibilidade / Reportar erro

Biogeografia de Baccharis sect. Caulopterae (Asteraceae) no Rio Grande do Sul, Brasil

Biogeography of Baccharis sect. Caulopterae (Asteraceae) in the state of Rio Grande do Sul, Brazil

RESUMO

Baccharis estende-se do Canadá ao extremo sul da América do Sul e a seção Caulopterae é sul-americana, com maior diversificação nos estados sul-brasileiros. Com o objetivo de discutir os padrões de distribuição de Baccharis sect. Caulopterae no Rio Grande do Sul, dados de distribuição geográfica foram inseridos em matrizes de presença e ausência. Para cada matriz foi calculado o coeficiente de similaridade (Jaccard) que foi utilizado para elaboração dos dendrogramas por meio do método UPGMA (Unweighted Pair Group Main Average). Para este táxon, foi evidenciada a existência de duas unidades florísticas, uma ocidental e outra oriental. Também foram evidenciados dois padrões de distribuição, sendo que um dos padrões representa as espécies das regiões de altitude brasileiras e o outro as espécies das planícies argentinas.

Palavras-chave:
compositae; biogeografia; carqueja; Baccharis articulata; Baccharis trimera

ABSTRACT

Baccharis occurs from Canada to the extreme south of South America, whereas section Caulopterae is exclusively South-American. The aim of this work is to study and analyse the geographic distribution patterns of Baccharis sect. Caulopterae in Rio Grande do Sul, Brazil. Geographic distribution data matrixes were evaluated by UPGMA (Unweighted Pair Group Main Average), using Jaccard's coefficient of similarity, to obtain the dendrograms. The existence of two floristic units in this taxon, one occidental and the other oriental, became obvious. There are two main distribution patterns; the first one represented by species centered in the Brazilian highlands, while the second pattern comprises species with their distribution centered in the lowlands of Argentina.

Keywords:
Compositae; biogeography; carqueja; Baccharis articulata; Baccharis trimera

Texto completo disponível apenas em PDF.

AGRADECIMENTOS

Os autores agradecem aos curadores dos herbários consultados pela disponibilidade de acesso às coleções e/ou empréstimo de material, e aos revisores anônimos pelas críticas e sugestões que contribuíram significativamente para o aperfeiçoamento do manuscrito.

REFERÊNCIAS BIBLIOGRÁFICAS

  • Barroso, G. M. 1976. Compositae, subtribo Baccharidinae Hoffman. Estudo das espécies ocorrentes no Brasil. Rodriguésia 28: 3-273.
  • ______ & Bueno, O. 2002. Compostas - 5. subtribo: Baccharidinae. In: Reitz, R. (ed.). Flora Ilustrada Catarinense. Itajaí: Herbário Barbosa Rodrigues. Pp. 765-1065.
  • ______; Peixoto, A. L.; Ichaso, C. L. F.; Costa, C. G.; Guimarães, E. F. & Lima, H. C. 1991. Sistemática de Angiospermas do Brasil, v.3. Editora UFV, Viçosa, 326p.
  • Cabrera, A. L. & Willink, A. 1980. Biogeografia de America Latina. 2ª ed. OEA, Washington.
  • Fielding, R. R. 2001. Baccharis: a genus of the Asteraceae new to Canada. Proceedings of the Nova Scotian Institute of Science 41(4): 214-215.
  • Fortes, A. B. 1959. Geografia física do Rio Grande do Sul. Editora Globo, Porto Alegre, 393p.
  • Funk, V. A.; Bayer, R. J.; Keeley, S.; Chan, R.; Watson, L.; Gemeinholzer, B.; Schilling, E. E.; Panero, J. L.; Baldwin, B. G.; Garcia-Jacas, N. T.; Susanna, A. & Jansen, R. K. 2005. Everywhere but Antarctica: Using a supertree to understand the diversity and distribution of the Compositae. In: Friis, I. & Balslev, H. (eds.). Plant diversity and complexity patterns - local, regional and global dimensions. Biologiske Skrifter 55: 343-373.
  • Giuliano, D. A. 2001. Classificación infragenérica de las espécies Argentinas de Baccharis (Asteraceae, Astereae). Darwiniana 39(1-2): 131-154.
  • Heiden, G. 2005. O gênero Baccharis L. secção Caulopterae DC. (Asteraceae) no Rio Grande do Sul. Monografia de Bacharelado. Universidade Federal de Pelotas, Pelotas, 238p. Disponível em: http://www.ufpel.tche.br/prg/sisbi/bibct/acervo/biologia/2005/tcc_gustavo_heiden.pdf Acesso julho/2006.
    » http://www.ufpel.tche.br/prg/sisbi/bibct/acervo/biologia/2005/tcc_gustavo_heiden.pdf
  • Hellwig, F. 1990. Die Gattung Baccharis L. (Compositae-Astereae) in Chile. Mitteilungen der Botanischen Staatssammlung München 29:1-456.
  • Holmgren, P. K. & N. H. Holmgren. 1998 onwards (continuously updated). Index Herbariorum. New York Botanical Garden. http://sciweb.nybg.org/science2/IndexHerbariorum.asp Acesso julho/2005.
    » http://sciweb.nybg.org/science2/IndexHerbariorum.asp
  • Jeffrey, C. 2006. Compositae. Introduction with keys to tribes. In: Kadereit, J. W. & Jeffrey, C. (eds.). The families and genera of vascular plants (K. Kubitzki - series editor). Vol. 8. Flowering plants: Eudicots: Asterales. Springer, Berlin. Pp. 61-77.
  • Lindman, C. A. M. 1906. A vegetação no Rio Grande do Sul. Typ. Universal, Porto Alegre, 356p.
  • Luis, I. T. 1952. Index Baccharidinarum (Compositae). Contribuições do Instituto Geobiológico La Salle 2: 1-55.
  • ______. 1955. Porque hay em América del Sur dos centros de expansión de las Baccharidinae. Contribuições do Instituto Geobiológico La Salle 5: 1-13.
  • Malme, G. O. A. N. 1931. Die Compositen der zweiten Regnellschen Reise I. Rio Grande do Sul. Arkiv för Botanik 24(8): 50-52.
  • Martius, K. F. P. 1824. Tabula Geographica Brasiliae et terrarium adjacentium. Tabula Geographica quinque províncias florae Brasiliensis illustrans. In: Martius, K. F. P.; Eichler A. G. & Urban, I. Flora brasiliensis. Monachii et Lipsiae. Vol. 1, p.1, fasc 21.
  • Mondin, C. A. & Baptista, L. R. M. 1996. Relações biogeográficas da tribo Mutisieae Cass. (Asteraceae) sensu Cabrera no Rio Grande do Sul. Comunicações do Museu de Ciências e Tecnologia da PUCRS, Serie Botânica 2(1):1-152.
  • Morrone, J. J. 2004. Panbiogeografia, componentes bióticos y zonas de transición. Revista Brasileira de Entomologia 48(2): 149-162.
  • Müller, J. 2006. Systematics of Baccharis (Compositae-Astereae) in Bolivia, including an overview of the genus. Systematic Botany Monographs 76:1-341.
  • Nelson, G. 1985. A decade of challenge the future of biogeography. Journal of the History of Earth Sciences Society 4: 187-196.
  • Nesom, G. 1994. Subtribal classification of the Astereae (Asteraceae). Phytologia 76(2): 193-274.
  • Nesom, G. & Robinson, H. 2006. XV. Tribe Astereae Cass. In: Kadereit, J. W. & Jeffrey, C. (eds.). The families and genera of vascular plants (K. Kubitzki - series editor). Vol. 8. Flowering plants: Eudicots: Asterales. Springer, Berlin. Pp. 284-342.
  • Rambo, B. 1950. A Porta de Torres. Anais Botânicos do Herbário Barbosa Rodrigues 2: 9-20.
  • ______. 1952. Análise geográfica das compostas sul-brasileiras. Anais Botânicos do Herbário Barbosa Rodrigues 4: 87-160.
  • ______. 1953a. Estudo comparativo das leguminosas riograndenses. Anais Botânicos do Herbário Barbosa Rodrigues 5: 107-184.
  • ______. 1953b. História da flora do planalto rio-grandense. Anais Botânicos do Herbário Barbosa Rodrigues 5: 185-232.
  • ______. 1954. Análise histórica da flora de Porto Alegre. Sellowia 6: 9-112.
  • ______. 1956. Der Regenwald am oberen Uruguay. Sellowia 7: 183-233.
  • ______. 1960. Die südgrenze des brasilianischen Regenwaldes. Pesquisas 8: 5-41.
  • ______. 1961. Migration routes of the South Brazilian rain forest. Pesquisas 12: 5-54.
  • Ritter, M. R. & Waechter, J. L. 2004. Biogeografia do gênero Mikania Willd. (Asteraceae) no Rio Grande do Sul, Brasil. Acta Botanica Brasílica 18(3): 643-652.
  • Rohlf, F. J. 2000. NTSYSpc - numerical taxonomy and multivariate analysis system 2.1. Applied Biostatistics, New York, software.
  • Waechter, J. L. 2002. Padrões geográficos na flora atual do Rio Grande do Sul. Ciência & Ambiente 24: 93-108.
  • Waechter, J. L. 1998. Epiphytic orchids in eastern subtropical South America. In: Proceedings of the 15th World Orchid Conference, Rio de Janeiro. Pp. 332-341.

Datas de Publicação

  • Publicação nesta coleção
    Oct-Dec 2007

Histórico

  • Recebido
    Jun 2006
  • Aceito
    Jun 2007
Instituto de Pesquisas Jardim Botânico do Rio de Janeiro Rua Pacheco Leão, 915 - Jardim Botânico, 22460-030 Rio de Janeiro, RJ, Brasil, Tel.: (55 21)3204-2148, Fax: (55 21) 3204-2071 - Rio de Janeiro - RJ - Brazil
E-mail: rodriguesia@jbrj.gov.br